16.4 Standart Dosyalar C Programlama Dili’nde bilgisayarın sahip olduğu ekran, klavye ve portlar birer dosya olarak tanımlanmıştır. Bu dosyalara standart dosyalar denir. Program çalışmaya başladığında beş adet standart dosya otomatik olarak açılır. C, stdio.h başlık dosyasında tanımlanan bütün bu standart dosyalara birer sembolik isim vermiştir[3]. Bu isimler Tablo 16.3’de listelenmiştir. Tablo 16.3: Standart Dosyalar Dosya adı Görevi
16.3 Dosya Fonksiyonları Bu kısımda, Tablo 16.2’de verilen dosyalama foksiyonlarının bazılarının kullanımı, örnek programlar üzerinde anlatılmıştır. Tablo 16.2: Üst düzey dosyalama fonksiyonları Fonksiyon Görevi fopen() Dosya oluşturur, açar fclose() Dosyayı kapatır putc() Dosyaya bir karakter yazar getc() Dosyadan bir karakter okur feof() Dosya sonuna gelindiğini sorgular fprintf() Dosyaya formatlı veri yazar fscanf() Dosyadan formatlı veri
16.2 Metin ve İkili Dosyalar İşletim sistemlerinde genelde iki çeşit dosya kullanımına rastlanmaktadır. Bunlar metin (text) ve ikili (binary) dosyalar olmak üzere ikiye ayrılır. Dosyanın hangi türden olduğu açılırkenfopen() fonksiyonu ile belirtilebilir. Açılış modunda metin dosyaları için t, ikili dosyalar için b eklenir. Örneğin “r+t” şeklinde bir açılış modu var olan bir dosyanın okuma yazma ve metin olarak açılacağı anlamına
16.1 Dosya Açma ve Kapama Bir dosyaya okuma/yazma yapmak için onun açılması gerekir. Dosya açmak için fopen(), kapatmak için fclose() fonksiyonu kullanılır. Bu fonksiyonlar stdio.h başlık dosyasında tanımlanmıştır. Genel olarak, dosya açma kapama adımları şu şekildedir:
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 |
FILE *dosya; /* dosya göstericisi */ dosya = fopen(const char dosya_adı, const char mod); ... dosya işlemleri ... fclose(dosya); |
Burada FILE, stdio.h içerisinde bildirilmiş bir yapıdır. mod ile açılacak olan dosyanın ne amaçla açılacağı belirlenir[2]. Tablo 16.1: Dosya açma modları Açılış Modu İşlem Türü r Salt okunur
15.4 Birlik, union Deyimi Birlikler de yapılar gibi sürekli belleğe yerleşen nesnelerdir. Birlikler yapılara göre seyrek kullanılır. Bir programda veya fonksiyonda değişkenlerin aynı bellek alanını paylaşması için ortaklık bildirimi union deyimi ile yapılır. Bu da belleğin daha verimli kullanılmasına imkan verir. Bu tipte bildirim yapılırken struct yerine union yazılır. Genel yazım biçimi:
|
1 2 3 4 5 |
union birlik_adı{ tip birlik_değişken_ismi; tip birlik_değişken_ismi; ... }; |
|
1 2 3 4 5 |
union paylas{ float f; int i; char kr; }; |
Yukarıdaki bildirim yapıldığında, değişkenler için bellekte
15.3 typedef Deyimi struct ile oluşturulan yapıda typedef deyimi kullanılırsa, bu yapıdan değişken tanımlamak için tekrar struct deyiminin kullanılmasına gerek kalmaz.
|
1 2 3 4 5 |
typedef struct kayit{ char ad[10]; long no; short sinif; } ogr1,ogr2; |
Program 15.4 küçük bir değişiklike Program 15.6’de yeniden yazılmıştır. Inceleyiniz. Program 15.6: typedef – struct deyiminin kullanımı
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 |
/* 15prg06.c Yapıların bir fonksiyona parametere olarak aktarılabilmesi. typedef deyimi kullanıldığında struct deyimine gerek yoktur */ #include <stdio.h> typedef struct{ int gun,ay,yil; }TARIH; void goster(TARIH x){ printf("Tarih: %02d-%02d-%4d\n", x.gun, x.ay, x.yil); } int main(void) { TARIH n; n.gun = 1; n.ay = 8; n.yil = 2003; goster(n); return 0; } |
ÇIKTI
|
1 |
Tarih: 01-08-2003 |
typedef başka kullanımı da vardır. C dilinde program kodları bu deyimle tamamen türkçeleştirilebilir. Örneğin bu deyim:
|
1 |
typedef int tamsayi; |
şeklinde kullanılırsa programda
15.2 Yapı, struct Deyimi (Structures) Aralarında mantıksal bir ilişki bulunan farklı türden bilgiler “yapılar (structures)” içerisinde mantıksal bir bütün olarak ifade edilebilir. Yapılar diziler gibi bellekte sürekli kalır. Bir yapı içerisindeki elemanlara üye (member) denir. Üyelerin herbiri farklı veri tipine sahip olabilir. Bu sayede, kendi tipinizi üretebilirsiniz. Genel yapı bildirimi:
|
1 2 3 4 5 |
struct yapı_adı{ tip yapı_değişken_ismi; tip yapı_değişken_ismi; ... }; |
NOT enum ile sabit bildirimi yapılırken
15.1 enum Deyimi (Enumeration Constants) Bu tip, değişkenin alabileceği değerlerin belli (sabit) olduğu durumlarda programı daha okunabilir hale getirmek için kullanılır. Genel yazım biçimi:
|
1 |
enum tip_adı{değer_1, değer_2, ..., değer_n} değişken_adı; |
tip_adı programcı tarafından verilen tip ismidir. değişken_adı ise program içinde kullanılacak olan değişkenin adıdır. Eğer kullanılmazsa program içinde daha sonra enum ile birlikte kullanılır. Örneğin:
|
1 |
enum bolumler{programcilik, donanim, muhasebe, motor}; |
tanımı ile derleyici programcilik için 0, donanim için 1, muhasebe için 2 ve motor için 3 değerini kabul
14.1 Gösterici Uygulamarı Program 14.1: Rastgele dizi
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 |
/* 14prg01.c: Rastgele Dizi */ #include <stdio.h> #include <stdlib.h> /* dizinin ilk n elemanına [0,1] arasında rastgele sayı atar */ void rastgele(double *dizi, int n){ int i; for(i=0; i<n; i++) *(dizi + i) = (double) rand()/RAND_MAX; } int main() { int i; double x[5]; /* rastgele sayı üretecini değiştir */ srand(1234567); rastgele(x, 5); puts("Rastgele dizi elemanları:"); for(i=0; i<4; i++) printf("%lf\n",x[i]); return 0; } |
ÇIKTI
|
1 2 3 4 |
0.742788 0.631704 0.118309 0.922271 |
Program 14.2: Bir dizinin elemanlarını küçükten büyüğe doğru sıralama
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 |
/* 14prg02.c: Bir dizinin elemanlarını küçükten büyüğe doğru sıralama */ #include <stdio.h> #include <stdlib.h> /* Bir dizinin elemanlarını küçükten büyüğe doğru sıralama */ void sirala(int *a, int n){ int k, j, gecici; for(k=0; k<n-1; k++) for(j=0; j<n-1; j++) if( a[j]>a[j+1] ){ gecici = a[j]; a[j] = a[j+1]; a[j+1] = gecici; } } int main() { int i, x[5] = {22, 44, 11, 55, 33}; printf("Once : "); for(i=0; i<5; i++) printf("%5d",x[i]); printf("\n"); sirala(x, 5); printf("Sonra: "); for(i=0; i<5; i++) printf("%5d",x[i]); printf("\n"); return 0; } |
ÇIKTI
|
1 2 |
Once : 22 44 11 55 33 Sonra: 11 22 33 44 55 |
Program 14.3: Bir dizinin kare kökünü hesaplayan fonksiyon
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 |
/* 14prg03.c: Bir dizinin kare kökünü hesaplayan fonksiyon */ #include <stdio.h> #include <stdlib.h> #include <math.h> double *kare_kok(double *, int); int main() { double A[5] = {1.0, 2.0, 4.0, 8.0, 16.0}; double *B; int i; printf("A dizisi: "); for(i=0; i<5; i++) printf("%lf ",A[i]); printf("\n"); B = kare_kok(A, 5); printf("B dizisi: "); for(i=0; i<5; i++) printf("%lf ",B[i]); printf("\n"); return 0; } /* Bir dizinin bütün elemanlarının karekökünü gönderir */ double *kare_kok(double *dizi, int boyut) { int i; static double *c; /* bellekten yer iste */ c = (double *) calloc( boyut, sizeof(double)); if( c==NULL ) return NULL; for(i=0; i<boyut; i++) c[i] = sqrt(dizi[i]); return c; } |
ÇIKTI
|
1 2 |
A dizisi: 1.000000 2.000000 4.000000 8.000000 16.000000 B dizisi: 1.000000 1.414214 2.000000 2.828427 4.000000 |
Program 14.4: Dinamik Matris Çarpımı
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 |
/* 14prg04.c: Dinamik Matris Çarpımı Bu program A(mxn) matrisi ile B(pxq) matrisini çarpımını hesaplar. Çarpım matrisi C(mxq), C = AB dir. Çarpımın sonucu matris_carp() fonksiyonu ile hesaplanır. Örnek: ~~~~~~ [ 1 0 2 ] [ 3 1 ] [ 1 0 2 ] [ 3 1 ] [ 5 1 ] A = [-1 3 1 ] B =[ 2 1 ] ==> C = AB = [-1 3 1 ] [ 2 1 ] = [ 4 2 ] [ 1 0 ] [ 1 0 ] */ #include <stdio.h> #include <stdlib.h> double **matris_carp(double **, int, int, double **, int, int); int main() { double **A; double **B; double **C; int i, j; /* A matrisi için bellekten yer ayır */ A = (double **) calloc( 2, sizeof(double)); for(i = 0; i < 2; i++) A[i] = (double *) calloc(3, sizeof(double)); /* B matrisi için bellekten yer ayır */ B = (double **) calloc( 3, sizeof(double)); for(i = 0; i < 3; i++) B[i] = (double *) calloc(2, sizeof(double)); /* A matrisinin elemanları */ A[0][0] = 1.0; A[0][1] = 0.0; A[0][2] = 2.0; A[1][0] =-1.0; A[1][1] = 3.0; A[1][2] = 1.0; /* B matrisinin elemanları */ B[0][0] = 3.0; B[0][1] = 1.0; B[1][0] = 2.0; B[1][1] = 1.0; B[2][0] = 1.0; B[2][1] = 0.0; /* C = AB matrisi */ C = matris_carp(A,2,3, B,3,2); for(i=0; i<2; i++){ for(j=0; j<2; j++) printf("%lf ",C[i][j]); printf("\n"); } return 0; } double **matris_carp(double **a, int m, int n, double **b, int p, int q) { int i, j, k; double **c, t; /* matrisler çarpılabilir mi ?*/ if(n != p){ puts("matrisler carpim icin uygun değil!"); return NULL; } /* carpim matrisi icin bellekten yer iste */ c = (double **) calloc( m, sizeof(double)); for(i = 0; i < m; i++) c[i] = (double *) calloc(q, sizeof(double)); for(i=0; i<m; i++){ for(j=0; j<q; j++){ for(t=0.0, k=0; k<n; k++) t += a[i][k] * b[k][j]; c[i][j] = t; } } return c; } |
ÇIKTI
|
1 2 |
5.000000 1.000000 4.000000 2.000000 |
13.2 Dinamik Matrisler İki veya daha fazla boyuta sahip dinamik dizi oluşturmak mümkündür. Bu durumda, göstericiyi gösteren göstericler kullanılır. Program 13.3, bir matrisin elemanları bulup ekrana yazar. Program 13.3: Dinamik matris tanımlama
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 |
/* 13prg02.c: Dinamik matris tanımlama */ #include <stdio.h> #include <stdlib.h> int main() { int **matris; int satir, kolon; int s, k; int i; printf("Matrisin satır sayısı: "); scanf("%d", &satir); printf("Matrisin kolon sayısı: "); scanf("%d", &kolon); /* dıştaki dizi için bellek alanı isteniyor */ matris = (int **) calloc(satir, sizeof(int)); /* içteki dizi için bellek alanı isteniyor */ for(i = 0; i < satir; i++) matris[i] = (int *) calloc(kolon, sizeof(int)); /* matrisin elemanları okunuyor */ for(s = 0; s < satir; s++) for(k = 0; k < kolon; k++) { printf("Matrisin elemanı girin: matris[%d][%d] = ", s, k); scanf("%d", &(matris[s][k])); } printf("\nGirilen matris:\n"); for(s = 0; s < satir; s++) { for(k = 0; k < kolon; k++) printf("%4d", matris[s][k]); printf("\n"); } /* içteki dizi boşaltılıyor */ for(i = 0; i < satir; i++) free((void *) matris[i]); /* dıştaki dizi boşaltılıyor */ free((void *) matris); return(0); } |
ÇIKTI
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 |
Matrisin satır sayısı: 2 Matrisin kolon sayısı: 3 Matrisin elemanı girin: matris[0][0] = 1 Matrisin elemanı girin: matris[0][1] = 2 Matrisin elemanı girin: matris[0][2] = 3 Matrisin elemanı girin: matris[1][0] = 5 Matrisin elemanı girin: matris[1][1] = 6 Matrisin elemanı girin: matris[1][2] = 8 Girilen matris: 1 2 3 5 6 8 |